एका महत्त्वपूर्ण घडामोडीमध्ये, कॅनडातील यूएस राजदूत डेव्हिड कोहेन यांनी “फाइव्ह आयज भागीदारांमध्ये (Five Eyes Alliance) सामायिक बुद्धिमत्ता” अस्तित्वात असल्याची पुष्टी केली आहे, कॅनडाचे पंतप्रधान जस्टिन ट्रुडो यांनी भारतीय एजंट्सच्या संभाव्य सहभागाबाबत केलेल्या वादग्रस्त आरोपावर प्रकाश टाकला. खलिस्तानी अतिरेकी हरदीपसिंग निज्जर या कॅनडाच्या नागरिकाची हत्या. हा खुलासा भारत आणि कॅनडा यांच्यातील सध्या सुरू असलेल्या राजनैतिक तणावाला एक वेधक थर जोडतो.

काय आहे पाच डोळे युती? What is this Five eyes alliance?

फाइव्ह आयज ही एक आंतरराष्ट्रीय बुद्धिमत्ता युती (five eyes intelligence) आहे ज्यामध्ये पाच इंग्रजी भाषिक देशांचा (five eyes nations) समावेश आहे: युनायटेड स्टेट्स, युनायटेड किंगडम, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड. या राष्ट्रांचा बुद्धिमत्ता गोळा करणे आणि सामायिकरणाच्या क्षेत्रात सहकार्य करण्याचा मोठा इतिहास आहे. सदस्य देशांमधील सिग्नल इंटेलिजन्स (SIGINT) सामायिक करणे सुलभ करण्यासाठी युतीची स्थापना केली गेली.

फाइव्ह आयज Five Eyes उत्पत्ती

युनायटेड स्टेट्स आणि युनायटेड किंगडमने बुद्धिमत्ता सामायिक करण्यास सुरुवात केली तेव्हा या’युतीचा उगम दुसर्‍या महायुद्धात आहे, ज्याचा प्रामुख्याने कोड ब्रेकिंग आणि शत्रूचे संप्रेषण रोखणे यावर लक्ष केंद्रित केले गेले. कालांतराने, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड या भागीदारीत सामील झाले आणि आधुनिक काळातील फाइव्ह आयज युती (five eyes alliance) तयार केली.

ट्रुडोचा स्फोटक आरोप

१८ सप्टेंबर रोजी जस्टिन ट्रूडो यांनी भारत सरकार आणि १८ जून रोजी ब्रिटिश कोलंबियातील सरे येथे गोळ्या झाडण्यात आलेल्या हरदीपसिंग निज्जर यांच्या हत्येचा “संभाव्य” संबंध असल्याचा जाहीरपणे आरोप केला. या विधानामुळे राजनैतिक वर्तुळात धक्काबुक्की झाली आणि त्यामुळे 18 जून रोजी सरे येथे गोळ्या झाडण्यात आल्या. दोन राष्ट्रांमधील प्रतिशोधात्मक कारवाईची मालिका.

ट्रुडोच्या दाव्यामागे सामायिक गुप्तचर माहिती

डेव्हिड कोहेन यांनी सीटीव्ही न्यूजला दिलेल्या एका विशेष मुलाखतीत, “फाइव्ह आयज भागीदारांमध्ये सामायिक बुद्धिमत्ता” असण्याची पुष्टी केली ज्याने या प्रकरणासंबंधी कॅनडाच्या विधानांची माहिती दिली. या बुद्धिमत्तेचे तपशील अज्ञात असताना, कोहेनचे पुष्टीकरण या मित्र राष्ट्रांमधील गुप्तचर सहकार्याचे महत्त्व अधोरेखित करते.

यूएस आरोपांबद्दल तीव्र चिंतेत आहे

ट्रुडो यांनी भारतावर केलेल्या आरोपांबद्दल अमेरिकेचे परराष्ट्र मंत्री अँटनी ब्लिंकन यांनी तीव्र चिंता व्यक्त केली. त्यांनी सांगितले की अमेरिका या मुद्द्यावर ओटावाशी जवळून समन्वय साधत आहे आणि या प्रकरणात जबाबदारी शोधत आहे. ब्लिंकन यांनी पारदर्शक ठराव सुनिश्चित करण्यासाठी तपास पूर्ण करण्याच्या महत्त्वावर जोर दिला.

सत्य उघड करणे

राजनैतिक तणाव वाढत असताना, दोन्ही देश निज्जरच्या हत्येमागील सत्य उघड करण्यासाठी सखोल चौकशीची मागणी करत आहेत. ट्रूडो यांनी भारताला हे प्रकरण गांभीर्याने घेण्याचे आवाहन केले आहे, तर नवी दिल्लीने कॅनेडियन नागरिकांसाठी व्हिसा सेवा अनिश्चित काळासाठी स्थगित केली आहे.

सामायिक बुद्धिमत्तेची बाब

कोहेनचा खुलासा हा कॅनडासोबत फाईव्ह आयज भागीदारांद्वारे गुप्तचर माहिती सामायिक करण्याबाबत अमेरिकन सरकारी अधिकाऱ्याची पहिली कबुली आहे. हे प्रकटीकरण विकसित होत असलेल्या परिस्थितीमध्ये गुंतागुंत वाढवते आणि सामायिक बुद्धिमत्तेच्या स्वरूप आणि व्याप्तीबद्दल प्रश्न निर्माण करते. तपास पुढे जात असताना, ही राजनयिक गाथा कशी उलगडते याकडे जगाचे लक्ष आहे.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न