टोमॅटो हे भारतातील महत्त्वाचे पीक आहे पण सध्या दोन Tomato Virus मुळे शेतकर्‍यांमध्ये चिंतेचे वातावरण आहे. टोमॅटोचे भाव वाढल्यामुळे टोमॅटो सध्या लोकांच्या चर्चेचा विषय बनला आहे. या टोमॅटो भाव वाढीमागच्या अनेक करणांपैकी एक कारण म्हणजे महाराष्ट्र आणि कर्नाटकमधील टोमॅटो पिकाला CMV आणि ToMV या दोन ‘मोझॅक’ विषाणूंचा तडाखा बसने एक आहे. आपण या लेखामद्धे या दोन विषाणू विषयी सखोल माहिती घेऊयात.
CMV आणि ToMV हे दोन ‘मोज़ेक’ व्हायरस काय आहेत?
CMV (Cucumber mosaic virus) आणि ToMV (Tomato mosaic virus) हे दोन ‘मोज़ेक’ विषाणू आहेत. सध्या महाराष्ट्र आणि कर्नाटकमधील टोमॅटो पिकावर यांनी फारच घातक परिणाम केला आहे. या विषाणूंमुळे टोमॅटोच्या पानांवर मोझॅकसारखी (काचेचे तुकडे बसवुन केलेले नक्षीकाम सारखी) लक्षणे दिसतात, ज्यामुळे टोमॅटोचे उत्पादन आणि गुणवत्ता कमी होते.
ToMV Virgaviridae या कुटुंबातील आहे व तो तंबाखू मोज़ेक व्हायरस (TMV) शी जवळचा संबंध आहे. हा टोमॅटो, तंबाखू, मिरपूड आणि इतर सोलानेसियस वनस्पतींवर पडतो.
CMV ब्रोमोविरिडे कुटुंबातील आहे आणि हा एक जास्त आढळणारा विषाणू आहे जो टोमॅटो, मिरपूड, काकडी आणि खरबूज यासह विविध पिकांवर पडतो.
टोमॅटो पिकावर परिणाम
महाराष्ट्र आणि कर्नाटकमधील टोमॅटो पिकावर CMV आणि ToMV चा प्रभाव जास्त आहे. या विषाणूंमुळे टोमॅटोच्या पानांवर मोज़ेकसारखी लक्षणे दिसतात, ज्यामुळे वाढ खुंटते, पाने कुरळे होतात. हे विषाणू पानांचे आकार बदलून टाकतात आणि पाने मुरगळल्यासारखी व फळांवर नेक्रोटिक स्पॉट्स पडतात. अशा लक्षणांमुळे टोमॅटोचे उत्पादन कमी होते.
महाराष्ट्र व कर्नाटकातील टोमॅटो पिकांवर मोझॅक व्हायरसची लक्षणे (Tomato Virus Symptoms)
- पानांचे विकृतीकरण आणि नवीन पाने मुरडणे.
- फळांवर नेक्रोटिक स्पॉट्सची वाढ होणे व त्यामुळे जास्त पिकणे.
- नवीन झाडे उंचीला लहान राहणे, वाढ खुंटणे.
- टोमॅटोच्या पानांवर मोझीक सारखी लक्षणे तयार होणे.
- पानांचे मोटलिंग म्हणजे त्यांच्या पानांवर वेग वेगळ्या रंगावचे ठिपके पडणे आणि पाने फर्ण पनांसारखे दिसणे दिसणे.
मोझॅक व्हायरसची कारणे (Causes)
टोमॅटो मोज़ेक व्हायरस (ToMV) कारणे:
- व्हायरल ट्रान्समिशन (Viral Transmission): हे दूषित साधने, उपकरणे किंवा हातांनी छाटणी किंवा इतर पद्धतींद्वारे होऊ शकते.
- संक्रमित बियाणे (Infected Seeds): संक्रमित बियाण्यांद्वारे देखील प्रसारित होऊ शकते. संक्रमित टोमॅटोपासून बियाणे लागवड केल्यास नवीन पिकामध्ये विषाणू येऊ शकतात.
- कीटक वाहक (Insect Vectors): कमी प्रमानात काही कीटक प्रजाती जसे की ऍफिड्स आणि व्हाईटफ्लाय वनस्पतींमध्ये ToMV प्रसारित करू शकतात.
काकडी मोज़ेक व्हायरस (CMV) कारणे:
- कीटक वाहक (Insect Vectors): CMV प्रामुख्याने कीटक वाहकांद्वारे प्रसारित केला जातो, विशेषतः ऍफिड्स. ऍफिड्स संक्रमित झाडांना खातात आणि विषाणू निरोगी रोपांपर्यंत पोहोचवतात.
- दूषित साधने (Contaminated Tools): CMV दूषित छाटणी साधनांद्वारे देखील पसरू शकते, जसे की कातर किंवा चाकू, जे संक्रमित झाडांच्या संपर्कात आल्यानंतर पसरतात.
- संक्रमित बियाणे (Infected Seeds): ToMV प्रमाणेच, CMV संक्रमित बियाण्यांद्वारे प्रसारितहोऊ शकते. .
प्रतिबंध, नियंत्रण आणि उपाय (Tomato Virus control and Treatment)
टोमॅटो पिकांवर CMV आणि ToMV चा प्रभाव कमी करण्यासाठी अनेक प्रतिबंध, नियंत्रण आणि उपाय केले जाऊ शकतात. जसे:
- विषाणूमुक्त रोपे लावा: व्हायरसपासून मुक्त असलेल्या निरोगी रोपांपासून सुरुवात करा.
- टोमॅटोचे प्रतिरोधक वाण वापरणे: CMV आणि ToMV ला प्रतिरोधक असलेल्या टोमॅटोच्या वाणांची लागवड करा.
- संक्रमित झाडे काढून टाकणे आणि त्यांचा नाश करणे: पुढील प्रसार टाळण्यासाठी संक्रमित झाडे ओळखा आणि काढून टाका.
- विषाणूचा प्रसार नियंत्रित करणे: विषाणूंचा प्रसार करणाऱ्या वाहकांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी टोमॅटो फवारणी साठी कीटकनाशकांचा वापर करा, त्यांचा प्रसार कमी करा.
- चांगल्या कृषी पद्धतींचा अवलंब करा: टोमॅटो पिकांमध्ये मोज़ेक विषाणूंचा प्रसार कमी करण्यासाठी पीक फिरवणे, योग्य सिंचन आणि खत देणे यासारख्या चांगल्या कृषी पद्धतींचे पालन करा.
- पिकाचे नियमित निरीक्षण करा: मोझॅक विषाणूंची सुरुवातीची लक्षणे शोधण्यासाठी आणि इतर वनस्पतींमध्ये त्यांचा प्रसार रोखण्यासाठी टोमॅटो पिकाचे नियमितपणे निरीक्षण करा.
- स्वच्छता बाळगा: टोमॅटो पिकांमध्ये मोज़ेक विषाणूंचा प्रसार रोखण्यासाठी हात आणि साधने धुवून स्वच्छता बाळगा.
CMV आणि ToMV हे दोन ‘मोज़ेक’ विषाणू ज्यांनी महाराष्ट्र आणि कर्नाटकमधील टोमॅटो पिकावर परिणाम केला आहे यांच्याबाबत वर सांगितल्याप्रमाणे शेतकर्‍यांनी काळजी घ्यावी.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
प्रश्न: CMV आणि ToMV टोमॅटो व्यतिरिक्त इतर पिकांना संक्रमित करू शकतात? Can CMV and ToMV infect other crops?
उत्तर: हो, CMV आणि ToMV विविध पिकांना संक्रमित करू शकतात. CMV मिरपूड, काकडी आणि खरबूज यांसारख्या पिकांना संक्रमित करतो, तर ToMV केवळ टोमॅटोच नव्हे तर तंबाखू, मिरपूड आणि इतर सोलनेसियस वनस्पतींना देखील संक्रमित करू शकतो.
प्रश्न: टोमॅटोमध्ये CMV आणि ToMV संसर्गाची लक्षणे काय आहेत? What are the symptoms of CMV and ToMV infections?
उत्तर: टोमॅटोमधील CMV आणि ToMV संसर्गाच्या लक्षणांमध्ये पानांवर मोज़ेक सारखी (काचेचे तुकडे बसवुन केलेले नक्षीकाम सारखी) लक्षणे, वाढ खुंटणे, पानांचे कुरळे होणे, पाने विकृत होणे आणि वळणे, फळांवर नेक्रोटिक स्पॉट्स विकसित होणे आणि फळावर परिणाम होतो. ही लक्षणे टोमॅटो पिकाच्या उत्पादनावर आणि गुणवत्तेवर लक्षणीय परिणाम करतात.
प्रश्न: मी माझ्या टोमॅटो पिकामध्ये CMV आणि ToMV चा प्रसार कसा रोखू शकतो? How can I prevent the spread of CMV and ToMV in my tomato crop?
उत्तर: CMV आणि ToMV चा प्रसार रोखण्यासाठी, तुम्ही अनेक उपाय करू शकता. विषाणूमुक्त रोपे लावून आणि टोमॅटोच्या प्रतिरोधक जाती वापरून सुरुवात करा. कोणत्याही झाडांना संसर्गाची चिन्हे दिसत असल्यास, ती त्वरित काढून टाका आणि नष्ट करा. कीटकनाशके वापरणे यासारखे विषाणू प्रसारित करणारे वेक्टर नियंत्रित करणे, त्यांचा प्रसार नियंत्रित करण्यात मदत करू शकते. चांगल्या कृषी पद्धतींचे पालन करणे, लक्षणांसाठी नियमितपणे पिकाचे निरीक्षण करणे आणि हात व साधने धुवून स्वच्छता पाळा.
प्रश्न: टोमॅटो मोझॅक विषाणू कोणत्या विषाणूमुळे होतो? What virus causes tomato mosaic virus?
उत्तर: टोमॅटो मोझॅक विषाणूमुळे होणारा विषाणू म्हणजे टोमॅटो मोझॅक विषाणू (ToMV).
प्रश्न: टोमॅटोवर मोज़ेक विषाणूचा परिणाम होतो का? Are tomatoes affected by mosaic virus?
उत्तर: होय, टोमॅटोवर मोज़ेक व्हायरसचा परिणाम होऊ शकतो, ज्यामध्ये टोमॅटो मोझॅक व्हायरस (ToMV) आणि काकडी मोझॅक व्हायरस (CMV) यांचा समावेश आहे.
प्रश्न: टोमॅटो मोझॅक विषाणूचे वैज्ञानिक नाव काय आहे? What is the scientific name of tomato mosaic virus?
उत्तर: टोमॅटो मोझॅक व्हायरसचे वैज्ञानिक नाव टोमॅटो मोझॅक व्हायरस (ToMV) आहे
प्रश्न: TMV (टोमॅटो मोझॅक व्हायरस) टोमॅटोच्या झाडांमध्ये रोग कसा होऊ शकतो? How can TMV (Tomato mosaic virus) cause disease in tomato plants?
उत्तर: TMV (टोमॅटो मोझॅक विषाणू) टोमॅटोच्या झाडांमध्ये रोगास कारणीभूत ठरू शकतो ज्यामुळे झाडाच्या पेशींना संसर्ग होतो, ज्यामुळे पानांवर मोज़ेक सारखी लक्षणे दिसतात, वाढ खुंटते, पानांचे कुरळे होणे, नेक्रोसिस आणि उत्पादन आणि फळांची गुणवत्ता कमी होते.
प्रश्न: सर्वात सामान्य मोज़ेक व्हायरस कोणता आहे? What is the most common mosaic virus?
उत्तर: सर्वात सामान्य मोज़ेक विषाणूंपैकी एक म्हणजे टोबॅको मोज़ेक व्हायरस (TMV), जो तंबाखू, टोमॅटो, मिरपूड आणि काकडी यासह विविध वनस्पतींवर परिणाम करतो.
प्रश्न: मोज़ेक व्हायरसचे उदाहरण काय आहे? What is an example of a mosaic virus?
उत्तर: टोमॅटो मोझॅक विषाणू (ToMV) हे मोझॅक विषाणूचे उदाहरण आहे, जो टोमॅटोच्या झाडांवर परिणाम करतो आणि पानांवर मोज़ेक सारखी लक्षणे निर्माण करतो.
प्रश्न: तुम्ही टोमॅटो मोज़ेक व्हायरस कसे नियंत्रित करता? How do you control tomato mosaic virus?
उत्तर: टोमॅटो मोझॅक विषाणू नियंत्रित करण्यासाठी, व्हायरस मुक्त रोपे वापरणे, प्रतिरोधक टोमॅटोच्या वाणांची लागवड करणे, संक्रमित झाडे काढून टाकणे, विषाणू वाहक नियंत्रित करणे, चांगल्या कृषी तंत्रांचा सराव करणे, पिकाचे नियमित निरीक्षण करणे आणि चांगली स्वच्छता राखणे यासारख्या प्रतिबंधात्मक उपायांची अंमलबजावणी करणे महत्त्वाचे आहे. .
प्रश्न: टोमॅटोमध्ये कोणता विषाणू असतो? Which virus is present in tomatoes?
उत्तर: टोमॅटोच्या झाडांवर टोमॅटो मोझॅक व्हायरस (ToMV), काकडी मोझॅक व्हायरस (CMV) आणि इतरांसह विविध विषाणूंचा परिणाम होऊ शकतो.
प्रश्न: मोज़ेक व्हायरस कशामुळे होतो? What causes mosaic virus?
उत्तर: मोझॅक विषाणू वनस्पती पेशींच्या संसर्गामुळे विशिष्ट विषाणूंद्वारे होतात, जसे की TMV, ToMV आणि CMV. हे विषाणू सामान्यतः ऍफिड्स सारख्या वेक्टरद्वारे किंवा यांत्रिक माध्यमांद्वारे प्रसारित केले जातात.
प्रश्न: मोज़ेक व्हायरसची नावे काय आहेत? What are the names of mosaic viruses?
उत्तर: मोझॅक व्हायरसच्या काही सामान्य नावांमध्ये टोमॅटो मोझॅक व्हायरस (ToMV), टोबॅको मोज़ेक व्हायरस (TMV), काकडी मोज़ेक व्हायरस (CMV), आणि पपई रिंगस्पॉट व्हायरस (PRSV) यांचा समावेश होतो.
प्रश्न: पिवळ्या मोझॅक विषाणूचे नाव काय आहे? What is the name of the yellow mosaic virus?
उत्तर: पिवळ्या मोझॅक विषाणूचे नाव विशिष्ट विषाणू आणि त्याचा परिणाम करणाऱ्या यजमान वनस्पतीवर अवलंबून बदलू शकते. काही उदाहरणांमध्ये बीन यलो मोझॅक व्हायरस (BYMV) आणि काकडी पिवळा मोज़ेक व्हायरस (CYMV) यांचा समावेश आहे.
प्रश्न: टोमॅटो मोज़ेक विषाणूचा आकार काय आहे? What shape is the tomato mosaic virus?
उत्तर: टोमॅटो मोझॅक विषाणू (ToMV) मध्ये रॉडसारखा किंवा फिलामेंटस आकार असतो, जो Virgaviridae कुटुंबातील अनेक विषाणूंचे वैशिष्ट्य आहे.
Snehal Phad is a very good Marathi author for 24NewsMarathi. With extensive experience and a passion for writing, Snehal’s articles are known for their clarity and engaging style. She possess a comprehensive understanding of current affairs and stay updated with emerging trends in journalism. Snehal’s love for literature enriches their writing, and their dedication to accurate news coverage has established them as a trusted source.
1 thought on “Tomato Virus : महाराष्ट्रात टोमॅटो पिकाला लागत असलेले हे दोन ‘मोझॅक’ विषाणू : कारणे, लक्षणे, नियंत्रण आणि उपाय”